ADAPAZARI’NDA FUTBOL (1924-1964) - Düzenleyen: Fahri TUNA
CUMHURİYETİN BAŞLARINDA ADAPAZARI’NDA FUTBOL
Değişik bilgi ve belgeler göstermektedir ki; Cumhuriyetimizin ilan edildiği 29 Ekim 1923 tarihinde Adapazarı’nda altı adet futbol takımı bulunuyordu: Adapazarı Lisesi Birinci Takımı, Adapazarı Turan Takımı (İmalat-ı Harbiyecilere ait), Adapazarı İdman Yurdu, Adapazarı Gençler Birliği, Ada Spor, Gençay Spor Kulübü (1) Nitekim dönemin spor gazetelerinde şöyle bilgiler yer alacaktır: “26 Ekim 1923 Cuma Günü (Cumhuriyetin ilanından üç gün önce olmasına dikkatinizi çekerim) Kurşuni Kırmızı renkli formalı Adapazarı İdman Yurdu ve Yeşil Beyaz /Yeşil Kırmızı Renkli formalı İzmit Muhtelit Takımı (Karması) Adapazarı’nda bir futbol müsabakası yapmış ve ahalinin alkışları arasında sahaya çıkan takımlar pek güzide oyunculara malik ve pek iyi oynuyorlardı, müsabakanın neticesinde ikiye karşı dört sayıyla Adapazarı İdman Yurdu galip geldi”(2) Öte yandan 1924 yılı için “Ankara’da icrası mekrur (kararlaştırılan) Türkiye Birinci Ligleri’nde Kocaeli Mıntıkasını (ilini/bölgesini) temsil edecek... futbol takımları arasında yapılan müsabakalar”ın neticesinde “Adapazarılılar, Kocaeli Takımı, Kandıra Türk Birliği, Hereke Futbol Takımı, İzmit Gençler Birliği arasından finale kalan Hereke Futbol Takımına galip gelerek Kocaeli Mıntıkası Futbol Şampiyonu” olmuşlardı. (3) Daha sonra Ankara’daki karşılaşmalarda Kocaeli’ni temsil eden Adapazarılı futbolcuların önemli başarılara imza attıklarını dönemin gazetelerinden öğrenmekteyiz. Günün gazeteleri, Yenicami Semtinde ikamet eden Bosna Hersek göçmenlerinden Mehmet Emin Amasyalı öncülüğünde 07 Haziran 1928 tarihinde kurulan Yeni Hilal Spor Kulübü’nün (4) mahalleye kazandırdığı sportif ve kültürel canlılıktan söz edeceklerdir. Ekrem Karaberberoğlu’nun naklettiklerine göre, başkan Amasyalı Atatürk’e telgraf çekerek “kulüp lokalinde yeni harflerle gençlere öğretim yapmak istediklerini” bildirmiş, Atatürk’ten “tebrik ve takdir” telgrafı almışlardır. Bu çalışma neticesinde yüzlerce Adapazarılı genç “Yeni Türkçe okuma yazmayı” öğrenecek; bankalarda ve bazı kamu kurumlarında iş başı yapacaklardır. Adapazarı İdman Yurdu takımı, İzmit’in en güçlü takımı İzmit Ak Yeşil Spor’u hem de İzmit’te Kavi’nin golüyle 1-0 yenerek 1935 yılı Kocaeli Şampiyonu olacaktır. (5) Ada Gençler Birliği ise İzmit Ak Yeşil Spor’a İzmit’te oynanan müsabakada 7-1 yenilerek 1936 yılı Kocaeli Bölge İkinciliğiyle yetinecektir. (6)
YUNAN OLİMPİAKOS TAKIMI ADAPAZARI’NDA DOSTLUK MAÇINDA
Bilindiği üzere Adapazarı 1924 Mübadelesine kadar binlerce Rum’un da yaşadığı bir bölgedir. Nitekim Osmanlı Meclis-i Mebusan’ına (Milllet Meclisine) 1908, 1912 ve 1914 Genel Seçimlerinde 3 mebus (milletvekili) gönderen İzmit Sancağı’nda; Adapazarı Bölgesine temsilen seçilen Anastasyan Efendi, Adapazarı Rumlarındandır. Rumların Ermenilerle birlikte daha çok Kurtuluş Mahallesi, Kömürpazarı, Karaağaçdibi, Eski Kandıra Caddesi ve İnönü Caddesi bölgesinde ikamet ettikleri, 1924 Mübadelesi sonrası Yunanistan’a göçtükleri bilinmektedir. Olimpiakos Takımı ise, Yunanistan’a Türkiye’den göçen Rumların kurup geliştirdiği ve desteklediği bir takımdır. Bu çerçevede Olimpiakos Takımı, Cumhuriyetin 13. Yılı Kutlamaları şerefine, 1936 yılında Adapazarı’na davet edilecek ve Adapazarı Gençlerbirliği takımıyla bugünkü Atatürk Parkı içerisindeki futbol sahasında bir dostluk maçı gerçekleştirecek, o maça tanık olan Hüsnü Gürsel şöyle anlatacaktır: “11 yaşında ilkokul öğrencisiydim. Yabancı bir takımın gelişi Adapazarı’nda sportif açıdan bir olaydı. Bir dostluk maçıydı. Tribünleri bile olmayan sahada maçı iki bin kişi kadar ayakta izledik. Beni maça Gençlerbirliği’nin önemli oyuncularından teyzemin oğlu İsmail Gürkan (Meçka İsmail) kolumdan tutup götürmüştü. Maçın sokurunu hatırlamıyorum” (7)Sakarya Futbolunun efsane isimlerinden Kaleci Ekrem (Karaberber) ise “ben de o maçı izlemiştim, henüz 8-9 yaşlarındaydım. Sahanın etrafında bir, bir buçuk metre kadar yükseklikte duvar vardı, üzerinden atlayıp kaçak girmiştim, bekçi de beni kovalamıştı ama kalenin arkasında bizim futbolcular ısınıyordu, koşarak onların arasına girdim, biri beni tanıyıp himaye etti. Sanki İdmanyu’ndan Hurşit Amca (Hacıbaba), Balkan Şakir’in de oynadığını hatırlar gibiyim. Muhtemelen Gençlerbirliği, İdmanyurdu’ndan takviye almış olabilir. Gençlerbirliği’nin sol içi Beleşçi Necdet’i de hatırlıyorum. Adapazarı’nda günlerce konuşulmuştu, Skoru ise hatırlayamıyorum. .” şeklinde konuşacaktır.
Darüşşafaka Futbol Takımı’nın 1937 yılında Adapazarı’na gelerek Gençay Spor Kulübü’yle iki (0-4, 1-4) ve Ada Spor’la bir (1-1) toplam üç adet dostluk karşılaşması oynadığını gazetelerden öğreniyoruz.(
Aynı dönem gazetelerinde dikkat çeken oyuncular ise İdman Yurdu kalecisi Rauf’la birlikte Hurşit (Hacıbaba), Kavi, Çakır Ahmet (Sayacı), Golcü Hakkı (Yünüak), Ali Necdet (Güven), Şakir (Balkan), Hasan, Meçka İsmail’dir. 1925 Adapazarı doğumlu Fotoğraf Sanatçısı ve Emekli Resim-İş öğretmeni Hüsnü Gürsel, “1930 ve 40’lı yıllarda Adapazarı’nda üç futbol takımının ön planda olduğunu, İdman Yurdu’nun daha çok Uzunçarşı Esnafınca (şehir eşrafı), Yeni Hilal Spor’un Yenicami Semtindeki Bosna göçmenlerince, Gençler Birliği’nin ise Kömürpazarı-Karaağaçdibi semtindeki yerli ve muhacirler tarafından desteklendiğini” nakletmektedir.(9)
“HER ŞEHİRDE BİR TAKIM YETER” VE ADA GENÇLİK DÖNEMİ
1927 Adapazarı Yenicami doğumlu, 1943-60 arası Ada Gençlik ve Yıldırımspor’un kalesini koruyan Ekrem Karaberberoğlu da, Gürsel’in beyanlarını doğruladıktan sonra, “1942 yılında II. Dünya Savaşı tüm hızıyla sürerken, dönemin Milli Êğitim Bakanı Cemil Taner “her şehirde bir takım yeter” yönünde bir tamim yayınlayınca Yeni Hilal, İdman Yurdu ve Gençlerbirliği lağvedilerek Ada Gençlik adında yeni bir takım kuruldu, galiba başkanı da Uzunçarşıda Emlakçı Hidayet Öztürk’tü, Antrenörlüğü ise Sayacı Çakır Ahmet yapıyordu, 1943 senesi sonundan itibaren o takımın kalesine geçtim. 3 sene garanti oynadım, Lastik Muyo sol açık, Küçük Ahmet sağaçık rüzgarın oğlu, Kırnalik Tevfik sağiç, Kaptanımız Fettah Abi (Tanrıöver) stoper-libero, Kara Fethi mükemmel bir sağbek, Gıyas stoper, Liseli Kemal ortasaha oynardı. Bu takım 1945 - 1946’da Kocaeli Lig Şampiyonu oldu. Rahmetli Avukat Ali Necdet Güven bu tamimin hukuk dışı olduğu iddiasıyla itirazda bulundu, davalar açtı, nitekim 1945 yılında Necdet Bey davayı kazandı, futbol takımı kurmak yeniden serbest oldu, ancak bizim semtin takımı Yeni Hilal Spor bir daha kurulmadı, yerine 1960’da Türkiye Amatör Futbol Şampiyonluğunu kazandığımız Yıldırımspor kuruldu” diyecektir. (10) 1945 yılındaki bu serbestinin ardından Ada Gençlik’e devamla, üç-dört yıl içerisinde İdman Yurdu, Gençler Birliği, Yıldırımspor’un yanı sıra Güneşspor da kurulacaktır. Öte yandan 1946-60 yılları arasında ilimizde Vagon Fabrikasının temsilcisi Demirspor (16.04.1945), TZDK Fabrikasının temsilcisi Donatımspor (04.12.1945), Yenicami Semtinin temcilcisi Yıldırımspor (12.12.1950), Çark Caddesindeki Tümeni temsilen Karagücü (12.12.1950), Şeker Fabrikasını temsilen Adaşekerspor (11.09.1955), Ankara Caddesi-Yeni Garajlar Semtini temsilen Sakarya Gençlik (05.03.1956), Serdivan semtini temsilen Serdivan Gençlik (05.04.1956), Bugün adı Nehirkent olan Karaaptiler Köyü’nü temsilen Karaaptiler Akınspor (12.07.1956), Güreş İhtisas Kulübü (29.07.1956), Karadenizspor (23.09.1957) ve Atıcılık Avcılık Kulübü (22.12.1960) kurulacaktır.(11) Adapazarı’nda 1945-60 yılları arasının yıldız/popüler futbolcuları ise Kaleci Ekrem (Karaberber), Düş Hasan, Deve İhsan (Ertem), Arnavut Vahdet, Kaptan İsmail (Baylav), Kaptan Mehmet Ali, Lastik Muyo (Gökalp), Kırnalik Tevfik, Kara Fethi, Küçük Ahmet ’dir. Ekrem Karaberberoğlu’na tekrar kulak veriyoruz: “Cevat Adapazarlı CHP İl Başkanı’ydı, o ve arkadaşları Güneşspor’u kurdular, biz Demokrat Partililer ise Yıldırımspor etrafında toplandık. Yani 1945-60 arası Adapazarlıların DPlileri Yıldırımspor’u, CHPlileri Güneşspor’u desteklerdi. Ada Gençlikliler ise kısmen Demokrat Partili idi.”(12)
YILDIRIMSPOR 1960 TÜRKİYE ŞAMPİYONU
Adapazarı’nda Yenicami Semtinin temsilcisi olarak 1928 yılında kurulan ve 1942 yılında bir tamimle kapatılan Yeni Hilal Spor’dan yukarıda söz etmiştik. Aynı kulübün yerine bu kez aynı semtten Manifaturacı Şükrü Ateş’in başkanlığı ve Gazete Bayii Yakup, Ayakkabıcı Nazif Özüm, Gıyasettin Benli ve birkaç kişi daha yönetiminde (12.12.1950) tarihinde Yıldırımspor kurulacak, Adapazarı ve İzmit amatör kümelerinin tozunu attıracaktır. 1950’de askerden dönen ve Ada Gençlik’ten ısrarla teklif alan Kaleci Ekrem, kulüp yönetiminin zoruyla kendi semtinin takımı Yıldırımspor’un kalesini devralacak ve 10 yıl süreyle kaleyi –bir yıl istisna– o koruyacaktır. Yenicami muhitinin çocuklarından bir kadro kuran kaleci-antrenör Ekrem Hoca, solhaf Kesici Muyo (Mustafa), sağhaf Yusuf Üzülmez, sağbek Saim, solbek Köylü İlyas, orta sahada ayakkabıcı İsmail Baylav, sağiç Necati, soliç Abaza Ergun, ileride Arnavut Vahdet, Nadir’den kurduğu takımın santrahafa da (libero) Arifiye’den “ben Türkiye’de bugüne kadar böyle bir santrhaf (libero) görmedim” dediği Deve İhsan’ı alacak; Yıldırımspor bu 11’le Samsun’da 1960 Haziranında oynanan final karşılamalarında; Konya İdman Yurdu’nu 7-2, Hatay Kurtuluşspor’u 2-1 yenerek finale çıkacak; finalde de ev sahibi Samsun Fener Gençlik Takımını Kaptan İsmail Baylav’ın penaltı golüyle 1-0 yenerek Türkiye Amatör Futbol Şampiyonluğu kupasını kazanacaktır. Bu takım Türkiye Şampiyonluğu’nun ardından 1. ve 2.Lig takımlarınca parsellenecek, Vahdet Vefa’ya, Necati Merinos’a, Kesici Muyo Şeker’e gidecek, “Galatasaray’ın ısrarla istediği Deve İhsan, Arifiye’de babasının 500 dönüm arazisini işlettiğinden teklifi kabul etmeyecek ve Donatımspor’da futbola devam edecektir.(13)
1924-64 ARASI ADAPAZARI FUTBOLUNUN EFSANE KALECİLERİ
Sakarya Amatör Futbol Arenası’nda gelmiş geçmiş iz bırakan futbolculara gelin 1925 doğumlu, 1930’lardan itibaren ilimiz futboluna damga vurmuş bir ismi, Kaleci Ekrem (Karaberberoğlu)’e kulak verelim: Sakarya Futbolunun önemli kalecileri; “1928-35 arası İdman Yurdu’nun kalecisi Leblebi Kamil, 1935-44 İdman Yurdu’nun ve Ada Gençlik’in kalecisi Rauf Abi, 1944-60 arası Ada Gençlik ve Yıldırımspor’un kalecisi Ekrem Karaberberoğlu, 1952-59 arası Güneşspor’un kalecisi Kova Hilmi (Ungan), 1949-60 arası Ada Gençlik ve Şekerspor’un, 1960-65 Profesyonel 1. Lig Takımlarından Ankara Demirspor’un, 1965-68 arası Profesyonel 2. Lig takımlarından Sakaryaspor’un kalesini koruyan Fiko Fikret(Fikret Aldinç), 1960-64 arası Yıldırımspor’un, ardından Profesyonel Lig’de Ankara Güneşspor ve Fenerbahçe’nin da kalesini koruyacak olan Muharrem Özkan’dır. Bana göre efsane kaleciler Kamil Abi, Rauf Abi, üç numara da ben gelirim, dördüncü isim ise Fiko (Fikret Aldinç)’dur”(14)
YILDIZ DEFANS OYUNCULARI VE DEVE İHSAN
1965 öncesi Sakarya Futbolunda öne çıkmış-iz bırakmış defans oyuncularına gelince; Güneşsporlu Kaptan Mehmet Ali, Ada Gençlik’ten Kara Fethi, Ada Gençlik’ten Fettah Abi, İdmanyurdu’ndan Enver Konuk (Sendikacı), Yıldırımspor’dan solbek İlyas (Köylü), santrahaf (libero) Deve İhsan (Ertem), sağhaf (stoper) Yusuf Üzmez, solhaf (stoper) Kesici Muyo (Mustafa )’dur. Karaberberoğlu’na göre efsane defans oyuncusu; “Türkiye’de hala onun gibi bir santrahaf (libero) görmedim” dediği isim,Yıldırımspor’un 1960 yılı Türkiye Amatör Futbol Şampiyonu olan kadrosunun belkemiği Arifiyeli Deve İhsan’dır. Avukat İlhan Ertem’in ağabeyi ve Mali Müşavir Oktay’ın da amcaoğlu olan Deve İhsan, Galatasaray’ın ısrarlı transfer tekliflerine, Arifiye’de toprak ağası olan babası Şevki Ertem’in izin vermemesi üzerine “hayır” demek zorunda kalacaktır. Ekrem Hoca takım arkadaşını; “İhsan’la 3 sezon yan yana oynadım. Tek başına takımı ayakta tutan bir adamdı, çok da merhametli, düzgün bir insandı rahmetli. 1.85 boyunda, çok kuvvetli, her iki ayağını çok iyi kullanan bir oyuncuydu. Şampiyon olduğumuz sene Zonguldak’ta Kömürspor’la Grup maçı oynuyoruz. Deve İhsan, bizim altı pasın içinde topu göğsüyle stop etti, sol ayağının üstünle topa bütün gücüyle vurdu, top karşı kalenin arkasındaki tribünün duvarına vurup geri geldi.Kömürspor’un Kulüp Müdürü Hamit Aga, “ula İhsan, o ki vurdun topa, hem kideyi, hem üflük çalayi pokyiyen” sözleriyle ve hayranlıkla anlatacaktır.
EFSANE ORTA SAHALAR: KIRNALİK TEVFİK, İSMAİL BAYLAV, NECATİ HERSEK, ARSLAN BURAK
Adapazarı futbolunda 1965 öncesi iz bırakan orta saha oyuncular: Ada Gençlik’in beyni olan sağiç Kırnalik Tevfik, İdman Yurdu’nun en iyi adamı Arslan Burak, Yıldırımspor’un şampiyon kadrosunun beyni kaptan İsmail Baylav, yine Yıldırım orta sahasından Niko Necati (Hersek) orta alanın yıldızları olarak isim yaptılar. Ekrem Hoca İsmail Baylav için, “Samsun’da Samsun Fener Gençlik’i İsmail Baylav’ın penaltı golüyle 1-0 yenerek Türkiye Şampiyonu olmuştuk. İğne deliğinden top geçiren adamdı Baylav” diyecektir.
EFSANE FORVETLER: NADİR, ABAZA ERGUN
Gündüz Kılıç’ın Galatasaray’a transfer etmek için çok uğraştığı ancak böbrek rahatsızlığı nedeniyle vaz geçmek zorunda kaldığı Güneşsporlu Kırbaç Hasan, sonraları Profesyonel Ligde Ankara Gençlerbirliği’nde oynayan Ada Gençlikli sol açık Lastik Muyo (Mustafa Gökalp), Türkiye Şampiyonu olan Yıldırımspor kadrosundan santrafor Vahdet Duyak, santrafor Nadir Ünal ve sağ açık – sol açık Abaza Ergun (Tapşın) önemli isimlerdi. Unutulmayan isim ise daha sonra 1. Lig’de Vefa’da da oynayan Vahdet, gelmiş geçmiş en unutulmaz santrafordur, Ekrem Hoca Vahdet hakkında ”çok çabuk, çok gole yakın adamdı, hava topları çok müthişti, Vefa’da oynarken Fenerbahçe ceza sahası içinde, buna sağaçıktan bir orta yapılıyor, kaleci Şükrü Ersoy topa çıkıyor, Vahdet’le havada çarpışıyorlar, ikisi birden yere düşüyor, Şükrü yerde, Vahdet ayağa kalkıyor, topu filelere gönderiyor, Fenerbahçe mağlup, GS şampiyon oluyor ” şeklinde görüş belirtecektir.
Tatanga kızılderili dilinde buffalo demektir.
Savaşçı kızılderili kabilesi Sioux topluluğunun (Hunkpapa bölgesinde yaşadıklarından Hunkpapa Sioux kabilesi de denir), en değer verdiği, yaşayışında mânâ, duruşunda berklik olan bizonlara verdiği addır. Güçlüdür, korkusuzdur, kutsaldır, değerlerine inançlıdır, haksızlıklara karşı savaşçıdır, yaşadığı yere tamamıyla sahiplenen bir varlıktır.
Eskişehir'e 80 bin kişi götürerek tarihte deplasman maçlarına en fazla seyirci götüren grup olarak bilinir.
Sakaryasporun genç dinamik heyecanlı taraftar grubudur.
Kısaca cefakar,vefakar her Sakaryaspor taraftarına verilen ad.
Bu kentte olsa da büyük depremler
basimizdan geçse de büyük bir kaza
eger can vermek varsa senin ugrunda
bu can feda olsun sana SAKARYA
Ellerimiz havada üçlü çekerken
okul bahçelerinde pankart yazarken
karanlik sokaklarda beste söylerken
bu can feda olsun sana SAKARYA
Asik oldum renklerine 65 ten bu yana
bir yesil birde siyah baska yok hayatimda
hiç bir zaman bitmedi bitmeyecek bu sevda
bu kalpler hep seninle haydi saldir SAKARYA
Yemyeşil bir gece kalbim, ya da simsiyah bir ormanlık kadar, delicesine yanık, korlara yuva sevdadır, 1965'te yeşerttiğim, uğruna ömür tükettiğim..
ve daha nicesi...
ADAPAZARI GENÇLER BİRLİĞİ TAKIMI - 1936
Adapazarı Gençler Birliği Takımı, Cumhuriyetin 13. Yılı Kutlamalarına davet edilen Yunanistan Olimpiyakos Futbol Takımıyla, Adapazarı Atatürk Parkı’nda oynanan maçtan önce. (Mehmet Mümin Gürkan Arşivi)
ADA GENÇLİK TAKIMI - 1946
Ada Gençlik Takımı 1946 yılında bir maçtan önce: (Ayaktakiler soldan) Cemil Kalfa, Kaptan Fettah, Fenerli Muammer, Dr. Muammer Güner, Yusuf Ulusoy, Adapazarı Kaymakamı Bekir Suphi Aktan, Huso Hüseyin (Beşer), Ziraatçi İsmail, Cemal, Lastik Muyo (Mustafa Gökalp), Kara Ahmet. (Oturanlar soldan) : Av. Hüseyin Vahdettin Er, Zekai Paşık, Pompa Ziya, İsmail, Hamamcı Mustafa (Yaman), Kaleci Ekrem (Karaberberoğlu), Kazım, Rıza, Fevzi Çat, Hacıbaba Hurşit (Konuk) ve şoför (Ahmer Er Arşivi)
1960 TÜRKİYE AMATÖR ŞAMPİYONU YILDIRIMSPOR
1960 yılında Samsun’da Samsun Fener Gençlik’i 1-0 yenerek Türkiye Şampiyonu olan Yıldırımspor’un kadrosu Galatasaray’la yapılan özel maç öncesi: (Soldan ayaktakiler) Niko Necati, Kesici Mustafa, Deve İhsan, Kaleci Ekrem (Karaberbeoğlu), Saim, Abaza Ergun (Tapşın), (Oturanlar soldan) Yusuf, Köylü İlyas, Vahdet, Nadir, Kaptan İsmail Baylav. (Ekrem Karaberberoğlu Arşivi)
______________
.fear{display:none;}
Aynı dönem gazetelerinde dikkat çeken oyuncular ise İdman Yurdu kalecisi Rauf’la birlikte Hurşit (Hacıbaba), Kavi, Çakır Ahmet (Sayacı), Golcü Hakkı (Yünüak), Ali Necdet (Güven), Şakir (Balkan), Hasan, Meçka İsmail’dir. 1925 Adapazarı doğumlu Fotoğraf Sanatçısı ve Emekli Resim-İş öğretmeni Hüsnü Gürsel, “1930 ve 40’lı yıllarda Adapazarı’nda üç futbol takımının ön planda olduğunu, İdman Yurdu’nun daha çok Uzunçarşı Esnafınca (şehir eşrafı), Yeni Hilal Spor’un Yenicami Semtindeki Bosna göçmenlerince, Gençler Birliği’nin ise Kömürpazarı-Karaağaçdibi semtindeki yerli ve muhacirler tarafından desteklendiğini” nakletmektedir.(9)
Sivassporun Bu Sene Aynı Başarıyı Yakalayacağına İnanmıyorum Ya Siz? 
